Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια καθοριστική εβδομάδα για το μέλλον της ασφάλειάς της, μετά από μια σύνοδο στο Λονδίνο που προσέφερε πολλές υποσχέσεις αλλά λίγες συγκεκριμένες απαντήσεις.
Μια ομάδα παγκόσμιων ηγετών – συμπεριλαμβανομένου του Βολοντίμιρ Ζελένσκι της Ουκρανίας, αλλά όχι του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ – πέρασε το απόγευμα της Κυριακής (02/03) στις πολυτελείς αίθουσες του Lancaster House στην πρωτεύουσα του Ηνωμένου Βασιλείου, συζητώντας το ιστορικής σημασίας ερώτημα: παραμένουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στον πυρήνα της δυτικής αμυντικής συμμαχίας;
«Υπήρχε μια ανανεωμένη αίσθηση επείγοντος» για τη διασφάλιση της συλλογικής ασφάλειας της Ευρώπης μετά τις σοκαριστικές σκηνές που εκτυλίχθηκαν στην Ουάσινγκτον την Παρασκευή, αναφέρει στο Politico ευρωπαίος διπλωμάτης που συμμετείχε στις συζητήσεις.
Η σφοδρή λεκτική επίθεση του Τραμπ εναντίον του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, άφησε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναρωτιούνται αν οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούν τον εαυτό τους σύμμαχο. Λίγο μετά το συγκλονιστικό δεκαπεντάλεπτο δημόσιο “κατσάδιασμα”, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, Κάγια Κάλας, υπαινίχθηκε ότι η Αμερική δεν ηγείται πλέον του «ελεύθερου κόσμου». Παρότι η ένταση υποχώρησε μέσα στο Σαββατοκύριακο, οι αμφιβολίες και η ενόχληση δεν έχουν εξαφανιστεί.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο οποίος είχε οργανώσει τη σύνοδο της 2ας Μαρτίου πριν από τη διαμάχη Τραμπ-Ζελένσκι, δήλωσε την Κυριακή ότι η Ευρώπη «πρέπει να σηκώσει το βάρος» της προστασίας της Ουκρανίας από τη ρωσική επεκτατικότητα, σηματοδοτώντας τη νέα πραγματικότητα μιας μειωμένης αμερικανικής παρουσίας στη διεθνή σκηνή.
Έχοντας προηγουμένως επιδιώξει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τον Αμερικανό πρόεδρο, ο Στάρμερ βλέπει τον εαυτό του ως διαμεσολαβητή. Το Ηνωμένο Βασίλειο, μαζί με τη Γαλλία και την Ουκρανία, σχεδιάζουν πλέον μια ειρηνευτική πρόταση, την οποία θα παρουσιάσουν στον Τραμπ, μια αξιοσημείωτη αλλαγή από την προηγούμενη υπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα ηγούνταν των διαπραγματεύσεων.
Το προτεινόμενο σχέδιο περιλαμβάνει μια ειρηνευτική δύναμη υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, την οποία ο Στάρμερ αποκάλεσε «συμμαχία των προθύμων»—μια αναφορά στη συμμαχία που είχε ηγηθεί από τις ΗΠΑ κατά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι πρότεινε μια εκεχειρία διάρκειας ενός μήνα, η οποία θα εφαρμοζόταν στον αέρα, στη θάλασσα και στις ενεργειακές υποδομές.
Ωστόσο, το ποιοι άλλοι θα συμμετάσχουν σε αυτή τη συμμαχία παραμένει ασαφές. Ο Στάρμερ ανέφερε ότι «αρκετές» χώρες συμφώνησαν παρασκηνιακά στη σύνοδο να συμμετάσχουν στην ειρηνευτική δύναμη, αλλά τόνισε ότι η επιτυχία της εξαρτάται από την υποστήριξη των ΗΠΑ. Απέφυγε να αποκαλύψει ποιες κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί.
Ο ίδιος δήλωσε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν «αξιόπιστος σύμμαχος» και ότι «συμφωνούμε με τον πρόεδρο για την επείγουσα ανάγκη μιας διαρκούς ειρήνης—τώρα πρέπει να την υλοποιήσουμε μαζί».
Όλα τα βλέμματα στραμμένα στη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη
Οι κυβερνήσεις φαίνεται να συγκλίνουν ολοένα και περισσότερο στο ότι ο αυξημένος ρόλος τους στην ασφάλεια της Ουκρανίας συνεπάγεται μεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα – και, κατ’ επέκταση, τη χρηματοδότηση που απαιτείται για αυτήν. Αυτό το ζήτημα αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο της συνάντησης των 27 ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη. Παρά τον πρωταγωνιστικό ρόλο του στη σύνοδο της Κυριακής, ο Στάρμερ και το Ηνωμένο Βασίλειο, φυσικά, δεν θα δώσουν το «παρών».
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro μετά τη σύνοδο, ο Μακρόν ζήτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερα στις ένοπλες δυνάμεις τους.
«Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι δαπανούν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», δήλωσε. «Πρέπει να προετοιμαστούμε για το μέλλον, με στόχο το 3% έως 3,5% του ΑΕΠ».
Ο τρέχων στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ ανέρχεται στο 2% του ΑΕΠ ετησίως, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν καταφέρνουν να τον επιτύχουν, γεγονός που προκαλεί την έντονη δυσαρέσκεια του Τραμπ. Η Γαλλία μόλις που ξεπερνά το όριο, φτάνοντας στο 2,1%.
Για να δώσει μια ισχυρή ώθηση στους αμυντικούς προϋπολογισμούς της Ευρώπης, ο Γάλλος πρόεδρος κάλεσε την ΕΕ να αξιοποιήσει κεντρικά ευρωπαϊκά προγράμματα «που παραμένουν αναξιοποίητα».
«Πρέπει να δώσουμε εντολή στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμες μεθόδους χρηματοδότησης», δήλωσε. «Αυτό σημαίνει είτε κοινό δανεισμό είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας [το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε μετά την κρίση χρέους της ευρωζώνης] … Στην πρώτη φάση, χρειαζόμαστε 200 δισεκατομμύρια ευρώ για να μπορέσουμε να επενδύσουμε».
Καθώς αποχωρούσε από τη σύνοδο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι τώρα είναι η στιγμή να «επαναεξοπλίσουμε επειγόντως την Ευρώπη».
Όλα δείχνουν ότι η σύνοδος της Πέμπτης θα αποτελέσει μια κρίσιμη στιγμή. Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, δεν αποκλείεται μια ιστορική ανακοίνωση σχετικά με τους αμυντικούς προϋπολογισμούς.
Ωστόσο, αυτό δεν θα είναι εύκολο, δεδομένου ότι ορισμένοι ηγέτες, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, στηρίζουν περισσότερο τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν παρά οποιοδήποτε σχέδιο για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης απέναντί του.
Ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, που επίσης συμμετείχε στη σύνοδο του Λονδίνου, ανέφερε ότι κάποιες χώρες δεσμεύτηκαν να «ενισχύσουν» τις αμυντικές τους δαπάνες – ωστόσο, παραμένει ασαφές ποιες είναι αυτές και σε ποιο βαθμό θα αυξήσουν τη χρηματοδότηση.
Τα αναπάντητα ερωτήματα
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία έχει ήδη περιορισμένη παραγωγική ικανότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών ενδέχεται να αργήσει να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα.
Πέρα από τη ρητορική κλιμάκωση από την πλευρά των Ευρωπαίων ηγετών, η έλλειψη συγκεκριμένων στοιχείων είναι εμφανής.
Το πιο κρίσιμο: δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το τι ακριβώς θα περιλαμβάνει το ειρηνευτικό σχέδιο ή πώς ο Στάρμερ και ο Μακρόν θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν τη στήριξη του Λευκού Οίκου.
Ένας δεύτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης σημείωσε ότι ο Ζελένσκι χρειάζεται απεγνωσμένα να βρει τρόπο να δημιουργήσει μια σχέση με τον Τραμπ και να υπογράψει τη συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανίας για τα ορυκτά, η οποία επρόκειτο να οριστικοποιηθεί την περασμένη εβδομάδα.
Ο διπλωμάτης ανέφερε ότι η τρέχουσα κατάσταση «περιλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία να αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο», αλλά πρόσθεσε πως «η λογική πίσω από τη συμφωνία για τα ορυκτά είναι ότι θα δώσει στις ΗΠΑ εμπορικό συμφέρον και φυσική επιχειρηματική παρουσία στην περιοχή, παρέχοντας έτσι έναν βαθμό προστασίας».
Όλα αυτά βέβαια, δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα: πώς η Ευρώπη σκοπεύει να πείσει τον Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το προτεινόμενο ειρηνευτικό σχέδιο.
Το Κρεμλίνο έχει ήδη αποκλείσει το ενδεχόμενο παρουσίας μιας ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Με δεδομένους τους δημόσιους πανηγυρισμούς των συμμάχων του Πούτιν για τις αλλεπάλληλες προσβολές του Τραμπ προς τον Ζελένσκι, ο Ρώσος πρόεδρος ενδέχεται να περιμένει μια προσέγγιση υπό την ηγεσία του Λευκού Οίκου.
Μετά τη σύνοδο της Κυριακής, ο Ζελένσκι δήλωσε στο Sky News ότι υπήρξε επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και της κυβέρνησής του από την Παρασκευή, μετά τη δημόσια αντιπαράθεσή του με τον Τραμπ, αλλά «όχι στο δικό μου επίπεδο».
